Co to jest państwo dobrobytu
Kryzys finansowy który jest bardzo często relacjonowany w mediach ma bardzo negatywne skutki.
Należy zadać sobie pytanie co doprowadziło do kryzysu finansowego. Odpowiedź znajdujemy w poglądach Margaret Thatcher oraz Ronalda Regana. Uważali oni, że jedynie niewidzialna ręka rynku jest w stanie zapewnić dobrobyt, a rola państwa powinna zostać ograniczona do minimum. Zła sytuacja ekonomiczna wielu państw strefy euro przekonuje polityków, że należy odejść od neoliberalnej polityki gospodarczej na rzecz budowania welfare state państwa socjalnego zwanego również państwem dobrobytu.
Zanim rozpocznie się rozważania na temat tej koncepcji polityki gospodarczej należy ją zdefiniować. Webster definiuje welfare state jako państwo, w którym za opiekę nad społeczeństwem w takich sprawach jak opieka społeczna, zdrowie, edukacja, mieszkanie i warunki pracy jest odpowiedzialny rząd.
W polskiej encyklopedii prezentuje się pojęcie welfare state jako państwo dobrobytu. Całkowicie ukształtowała się ona po drugiej wojnie światowej ( Zieliński 1998: 1).
Rys historyczny doktryny państwa dobrobytu
Koncepcja welfare state nie pojawiła się z dnia na dzień lecz był kształtowana przez długi okres czasu. Z tego powodu warto w tym miejscu przedstawić krótki rys historyczny tej doktryny politycznej.
Wprowadzenie norm stosunków pracy i świadczeń socjalnych najwcześniej uświadomił sobie Otto von Bismarck. Wprowadzone przez niego ustawodawstwo socjalne obejmowało ubezpieczenia na wypadek choroby, odszkodowaniach za wypadki przy pracy oraz renty i emerytury (Justyński 2000: 434-435).
W tym samym czasie także w Wielkiej Brytanii zrezygnowano z zasady nieingerencji państwa w gospodarkę. Po drugiej II wojnie światowej sprawująca władzę Partia Pracy wprowadzała kolejne reformy. Ustawą, która została uznana za fundament państwa dobrobytu jest wydany w 1946 roku The National Health Service Act. Na mocy tej ustawy wprowadzono bezpłatne lecznictwo dla całego społeczeństwa i opłacenie lekarzy z budżetu państwa. W tym samym roku wydano także The National Insurance Act. Według niego wszyscy pracownicy mieli posiadać ubezpieczenie, które obowiązywałoby od momentu ukończenia szkoły aż do chwili przejścia na emeryturę. (Tamże: 435).
Prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosvelt również podjął się budowy państwa dobrobytu. Jego plan reform nazwano New Deal. Plan zakładał uporządkowanie spraw emisji pieniądza, wprowadzenie kontrolę trendu inflacyjnego, państwo poręczyło oszczędności do kwoty 500 dolarów (Tamże: 436).
Niezwykle przekonywające argumentów na postulat wprowadzenia doktryny państw dobrobytu zaprezentował wybitny ekonomista i polityk angielski John Maynard Keynes. Podstawy swoich teorii ekonomicznych przedstawił on w artykule Koniec leseferyzmu oraz dziele Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza.
Keynes wysunął postulat pełnego zatrudnienia. W celu jego realizacji należy na szeroką skalę uspołecznić inwestycje. Są one narzędziem za pomocą którego władze publiczne będą współdziałać ze sferą prywatną (Tamże: 437 ).
Podsumowując wątek rozwoju doktryny państwa dobrobytu należy stwierdzić, że została ona wprowadzona z pewnymi sukcesami na terenie Wielkiej Brytanii, Szwecji oraz Republiki Federalnej Niemiec. Z kolei nie odegrała ona znaczącej roli w Stanach Zjednoczonych (Tamże: 438 ).
Modele państwa socjalnego
Należy podkreślić, że istnieje wiele modeli państwa dobrobytu ale najbardziej rozpowszechnione są model skandynawski, anglosaski, kontynentalny i śródziemnomorski.
W krajach skandynawskich główną rolę w polityce społecznej odgrywa państwo. Programy socjalne zapobiegają wszystkim rodzajom ryzyka socjalnego. Mieszkańcy państw skandynawskich posiadają prawo do pomocy ze strony państwa i do odpowiedniego poziomu życia. O udzielenie świadczenia nie decydują zatrudnienie lub uzyskiwane dochody. Typową cechą tego modelu jest fakt, że to państwo a nie rynek czy rodzina odpowiada za zaspokojenie wszystkich potrzeb na odpowiednim poziomie.
Model anglosaski realizuje się w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Model ten charakteryzuje się przeznaczaniem środków finansowych przez państwo dla utrzymania stałego zatrudnienia. Świadczeniami z pomocy społecznej są objęte osoby w wieku produkcyjnym. Ten typ polityki społecznej wyróżnia się niewielkim znaczeniem związków zawodowych, dużą różnorodnością płac (www.uniaeuropejska.org: 1).
Innym modelem polityki społecznej wprowadzonym w Austrii, Belgii, Francji, Niemczech oraz Luksemburgu jest Model kontynentalny. W modelu tym dopuszcza się interwencję państwa pod warunkiem, że nie zakłóca ona funkcjonowania gospodarki rynkowej i nie spowalnia rozwoju gospodarczego. Podstawowym kryterium otrzymania świadczeń socjalnych jest status jednostki na rynku pracy. Świadczenia socjalne są głownie skierowane do osób poszkodowanych podczas wykonywania pracy zawodowej. Świadczeniobiorcami, którzy otrzymują najmniejsze wsparcie są osoby bezrobotne.
Ostatnim zaprezentowanym typem polityki społecznej jest model śródziemnomorski. Cechuje go najmniej rozwinięty system polityki społecznej. Został on wprowadzony w Grecji, Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech. Istotne dla tego modelu są wysokie świadczenia dla niektórych grup przy jednoczesnym niewielkim wsparciu dla innych warstw społecznych, niski minimalny poziom rent i emerytur, nieznaczący poziom ingerencji państwa w sferę pomocy społecznej, nieistotne znaczenia instytucji państwowych, reprezentacja interesów społecznych przez partii (www.uniaeuropejska.org: 1).
Podsumowanie
Kończąc rozważania na temat problematyki państwa socjalnego warto postawić sobie pytanie. Czy można i czy należy wprowadzić w Polsce doktrynę państwa dobrobytu. Na te pytania odpowiedź jest twierdząca. Obserwując poczynania rządu, który traktuje ideę neoliberalizmu jak dogmat dochodzę do wniosku, że tylko państwo socjalne może być prawdziwą alternatywą dla antyspołecznej polityki rządu. Wielbiciele neoliberalizmu twierdzą, że Polski nie stać na hojne wydatki państwa. Należy im przypomnieć, że wiele miliardów złotych jest przeznaczanych na rozbuchaną administrację, zagraniczne misje wojskowe oraz liczne przywileje kościoła katolickiego. Zwolennicy niewidzialnej ręki rynku nie widzą dramatu milionów Polaków, którzy pozbawieni pomocy za strony państwa i dobrze płatnej pracy skazani są na wegetację na śmietnikach. Szczególnie trudną sytuację mają rodziny miejscowości popegeerowskich. Biorąc pod uwagę sytuację naszego kraju nieprawdziwe są zarzuty neoliberałów z Leszkiem Balcerowiczem na czele, że państwo opiekuńcze tworzy rzeszę klientów pomocy społecznej. Doświadczenia państw skandynawskich dobitnie pokazują, że państwo socjalne może działać efektywnie zapewniając społeczeństwu życie na wysokim poziomie. Wzorując się na Skandynawii warto pamiętać, że Polska nie jest na tyle bogata aby gwarantować wszystkie potrzeby obywateli na tak wysokim poziomie. Z tego powodu należy na miarę naszych możliwości poprzez redystrybucję dochodów prowadzić politykę społeczną, która w jak największym stopniu zmniejszy nierówności między bogatymi i biednymi Polakami.
Literatura
Justyński J. ( 2000).Historia doktryn polityczno-prawnych, Toruń
Zieliński J. Koncepcja Welfare State w: poszukiwania.files.wordpress.com/2008/07/opiekuncze.pdf
Strony internetowe
www.uniaeuropejska.org
Autor: Adam Przybylski
