Józef Oleksy to prominentna postać polskiej lewicy, która odcisnęła trwały ślad na politycznym krajobrazie państwa. Polityk urodził się 22 czerwca 1946 roku w Nowym Sączu. Posiadał stopień doktora nauk ekonomicznych. Pełnił funkcję dziekana na Akademii Finansów w Warszawie oraz wykładowcy na różnych uczelniach.
Karierę polityczną rozpoczął jeszcze pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku jako członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był współzałożycielem Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej. W 1999 roku dołączył do Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Oleksy pełnił kilka kluczowych stanowisk na polskiej scenie politycznej, przede wszystkim marszałka Sejmu oraz premiera.
Kariera Oleksego nie obyła się bez kontrowersji. Musiał mierzyć się z zarzutem uczestnictwa w tak zwanej aferze „Olina”, oskarżeniami o współpracę ze służbami specjalnymi oraz zarzutem złożenia fałszywej deklaracji lustracyjnej. Mimo kontrowersji, wkład Oleksego w polską politykę i jego oddanie socjaldemokracji nadal są doceniane i szanowane. Życie Oleksego zostało przerwane przez chorobę nowotworową. Polityk zmarł 9 stycznia 2015 roku.
Józef Oleksy – wczesne lata i działalność w PRL
Oleksy miał bogatą karierę akademicką. Pracował jako dziekan i wykładowca w Akademii Finansów w Warszawie. Uczył również w Szkole Głównej Handlowej oraz na innych polskich uczelniach.
Akademickie korzenie dały Oleksemu solidne podstawy dla późniejszej kariery politycznej, w ramach której pełnił różne funkcje, w tym członka Centralnego Komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz ministra ds. współpracy ze związkami zawodowymi.
Przyszły premier dość wcześnie zaczął się również angażować w struktury PRL, co oznaczało członkostwo w Związku Młodzieży Socjalistycznej (ZMS – od roku 1964) i w Zrzeszeniu Studentów Polskich (ZSP – również od roku 1964). Udział w tych organizacjach pozwolił mu zdobyć doświadczenie i nawiązać kontakty w ruchu socjalistycznym w Polsce. Ostatecznie został też członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR – od 1969 roku aż do 1990 roku).
Doświadczenia polityczne z wczesnych lat z pewnością ukształtowały karierę Oleksego oraz jego światopogląd. Stanowiły też podstawę dla jego późniejszego zaangażowania w krajową politykę. Jednocześnie warto zauważyć, że w młodości Oleksy był ministrantem w nowosądeckiej parafii św. Małgorzaty, a jako nastolatek uczęszczał do Seminarium Duchownego.
Józef Oleksy – lewicowy polityk III Rzeczypospolitej
Jako ważny polityk III Rzeczypospolitej, Józef Oleksy był zarazem wpływowym przedstawicielem polskiej lewicy. W tym okresie pełnił funkcję posła, marszałka Sejmu i premiera. Kariera Oleksego trwała kilka dekad i odegrał on kluczową rolę w kształtowaniu polskiego krajobrazu politycznego oraz przemiany ustrojowej.
Jako członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Oleksy uczestniczył w rozmowach Okrągłego Stołu, które doprowadziły do pokojowej zmiany władzy w 1989 roku. Później odegrał znaczącą rolę w powstaniu i rozwoju Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej (SDRP), a później także Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD). Był jednym z założycieli tego pierwszego ugrupowania. Przez niemal dwa lata, od stycznia 1996 rok do grudnia 1997 roku, był jego przewodniczącym (zastępując Aleksandra Kwaśniewskiego, obejmującego urząd prezydenta Polski, i ustępując Leszkowi Millerowi, późniejszemu premierowi).
W 1999 roku dołączył do Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W tej partii Oleksy pełnił różne stanowiska kierownicze, w tym jej wiceprzewodniczącego (od czerwca 2003 roku), przewodniczącego (od grudnia 2004 roku), a także przewodniczącego rady programowej (w 2012 roku). Miał też krótki epizod pozapartyjny – od marca 2007 roku do lutego 2010 roku znajdował się poza strukturami SLD.
Oddanie Oleksego dla polityki lewicowej i jego wysiłki na rzecz integracji lewicy w nowej demokratycznej Polsce umieściły go na piedestale wśród polskich działaczy postkomunistycznych, czyniąc z niego jedną z najważniejszych postaci tej strony sceny politycznej. Oleksy ma niewątpliwe zasługi w kwestii budowania polskiej lewicy po przemianach ustrojowych w 1989 roku.
Kontrowersje – rząd Józefa Oleksego, sprawa “Olina”, agenturalność i kłamstwo lustracyjne
Tym, co stało się źródłem kontrowersji i krytyki oraz zakwestionowało integralność i wiarygodność Oleksego w jego karierze politycznej, był okres rządu Józefa Oleksego oraz tzw. „afera Olina”. Nie pomogły mu również późniejsze wątpliwości dotyczące współpracy z Agenturalnym Wywiadem Operacyjnym i zadeklarowanego oświadczenia lustracyjnego, które okazało się błędnie wypełnione. Sporym skandalem było także nagranie prywatnych rozmów z Aleksandrem Gudzowatym, w których w niewybredny sposób wypowiadał się o innych politykach lewicy.
Wracając jednak do sprawy Olina, wybuchła ona z końcem grudnia 1995 roku, gdy ówczesny minister spraw wewnętrznych, Andrzej Milczanowski, z trybun sejmowych oskarżył Oleksego, swego własnego premiera, o współpracę z agentami rosyjskiego KGB pod pseudonimem Olin. Milczanowski miał bazować na materiałach dostarczonych przez UOP.
Śledztwo prokuratorskie nie ujawniło, kim tak naprawdę był Olin. Spekuluje się, że cała sprawa mogła być prowokacją służb rosyjskich. Niemniej Oleksy podał się do dymisji, a oskarżenie mocno nadszarpnęło jego wizerunkiem oraz reputacją i przyczyniło się do przystopowania jego kariery politycznej. Pomimo umorzenia sprawy, nadal była ona tematem dyskusji i spekulacji przez całą jego karierę polityczną.
Wiarygodność i uczciwość Józefa Oleksego zostały podane w wątpliwość także w 2004 roku, gdy sąd lustracyjny pierwszej instancji uznał, że wbrew oświadczeniu lustracyjnemu nie podał on, iż był tajnym współpracownikiem polskich służb w latach 1970-1978. Rok później sąd drugiej instancji podtrzymał wyrok oznaczający, iż Oleksy jest kłamcą lustracyjnym. Ostatecznie sprawa zakończyła się w Sądzie Najwyższym, w którym sprawa została umorzona. Sąd co prawda orzekł, że Oleksy faktycznie był tajnym współpracownikiem Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego, ale został wprowadzony w błąd przez szefa Wojskowych Służb Informacyjnych, iż fakt ten nie musi być odnotowywany w oświadczeniu lustracyjnym.
Józef Oleksy prywatnie – choroba i śmierć
Mimo pogarszającego się stanu zdrowia, Józef Oleksy pozostawał aktywny w polityce aż do swojej śmierci, biorąc udział w wydarzeniach i dyskusjach politycznych. Chorobę nowotworową zdiagnozowano u niego w 2005 roku. Zmagał się z nią do 9 stycznia 2015 roku. Zmarł w wieku 68 lat. Prywatnie Oleksy był żonaty i miał dwójkę dzieci.
Józef Oleksy odegrał kluczową rolę w transformacji lewicy w Polsce. Był powszechnie szanowany i podziwiany za swoją inteligencję, charyzmę i oddanie wartościom lewicowym. Życzliwy i otwarty na dialog, mający zdolność do słuchania i empatii, wyróżniał się na krajowej scenie politycznej. Jego odejście jest postrzegane jako znacząca strata dla polskiej polityki i życia publicznego, ale pozostawił on dziedzictwo, które może być inspiracją dla przyszłych pokoleń polityków.
